BÖLÜM 13 -ŞARJ SİSTEMİ

GÖREVİ: Şarj sistemi, motor çalışmaya başladığı andan itibaren aracın elektrik ihtiyacını karşılar ve aküyü şarj eder. Bir araç için gerekli elektrik enerjisini şarj sistemi sağlar. Araç stop halde iken elektrik üretimi olmaz fakat elektrik ihtiyacı var ise bu daha önce elektrik depo edilmiş olan akümülatörden karşılanır. Araç stop halde iken uzun süre elektrik kullanılır ise bir müddet sonra akümülatördeki elektrik de biter.

PARÇALARI :

Alternatör (şarj dinamosu), Konjektör (regülatör) , Vantilatör kayışı, Şarj lambası.

1.Alternatör(şarj dinamosu); Krank mili kasnağından vantilatör kayışı ile aldığı mekanik enerjiyi elektrik enerjisine çevirir.

2.Konjektör (regülatör); Alternatörün ürettiği elektriğin volt ve akımını ayarlar. Aracın devri arttıkça alternatörden yüksek akım çıkar.Alternatörden çıkan bu yüksek akım ve voltajı ayarlar, tesisata ve aküye gönderir. Araçta ampuller sık sık patlıyorsa veya akü su kaybı fazlaysa konjektör arızalı olabilir.

3.Vantilatör kayışı; Çok sıkı ise alternatör yatakları bozulabilir.Vantilatör kayışının koptuğu "ilk olarak" şarj ikaz lambasından anlaşılır.Vantilatör kayışı gevşekse araç hararet yapar.Vantilatör kayışı parmakla bastırıldığında 1-1,5 cm gerginlikte olmalıdır.

4.Şarj lambası; Şarj sisteminin çalışmadığını ikaz eder. Yani alternatör, konjektör vs. arızasını belirtir.Marşa basılıp motor çalıştığında şarj ikaz lambası sönmelidir. Şarj lambası yanıyorsa aracın durdurulup kontağın hemen kapatılması gerekir. Motor çalıştığı halde şarj ikaz lambası yanıyorsa vantilatör kayışı gevşek olabilir yada alternatör kablo bağlantıları gevşek veya alternatör kömürü aşınmış olabilir.

BÖLÜM 12 - YAĞLAMA SİSTEMİ

GöREVİ: Yağlama sisteminin üç görevi vardır;

1. Sürtünmeyi azaltarak aşınmayı önlemek,
2. Motorun Soğutmasına yardımcı olmak,
3. Aşınmadan dolayı oluşan pislikleri temizlemektir.

PARÇALARI;

Karter,yağ pompası, Yağ Filtresi,Motor yağı, Yağ Seviye kontrol çubuğu, Yağ müşürü, Yağ Göstergesi.

1.Karter; Motor bloğunun altını kapatmak ve yağa depoluk etmektir.

2.Yağ Pompası; Karterde durgun halde bulunan yağı sisteme pompalar.

3.Yağ Filtresi; Sistemde bulunan yağı temizler. Yağ filtresi belli km'lerde mutlaka değiştirilmelidir. Bazı yağ filtreleri ise gazyağı ile temizlenebilir.

4.Motor Yağı motorun içine konulan yağdır. Yeni motoryağı supap muhafaza kapağı üzerindeki kapaktan doldurulur. Motorun yağı karterin altındaki tapa açılarak boşaltılır. Motor yağı belli km.'ler de mutlaka değiştirilmelidir. Motor yağı değiştirilirken motor sıcak olmalıdır. Değiştirilmezse sürtünme ve aşınmalar artar, güç kaybı olur, çekişten düşer.

5.Yağ Seviye kontrol çubuğu; yağ seviyesi kontrolü günlük olarak yapılır.Kontrol edilirken kontak anahtarı kapatılır ve 4-5 dakika beklenir. Yağ ölçümü yapılırken araç düz durumda olmalıdır. Yağ seviyesi yağ çubuğuyla ölçülür ve yağın seviyesi yağ çubuğunun iki çizgisi arasında olmalıdır. Yağ seviyesi normalin altında iken motor çalıştırılırsa motor ısınır ve yanar.

6.Yağ müşürü; yağlama sisteminin çalışıp çalışmadığını göstergeye iletir.

7.Yağ Göstergesi; Motorda yağ basıncı düşmüşse,yağ basıncında bir anormallik varsa ve yağlama sistemi çalışmıyorsa, sürücü bunu yağ göstergesinin yanmasından anlar. Motor çalışırken yağ göstergesinde anormallik görülürse motor hemen durdurulur. Motor çalıştığı sürece yağlamanın olup olmadığı motor yağ göstergesinden takip edilebilir. Marşa basılıp motor çalıştırıldığında yağ lambasının sönmesi gerekir.

Motorun yağ eksiltmesinin sebeplerinden bazıları:

Karter contasının yırtılması, segman ya da silindirlerin aşınması, karterin delik olması, tapadan yağ sızdırmasıdır. Silindirler veya segmanlar aşınmışsa motor yağ yakar.Yağ yakan motorun egzozundan mavi duman çıkar.

Rodaj zamanı : Yeni bir araçta ilk kullanım süresine rodaj denir. Rodaj süresi çalışan parçaların birbiriyle alışma süresidir.

Rodaj zamanında :

a. aşırı sürat yapılmaz,
b. ani duruş kalkış yapılmaz,
c. motor tam güç konumunda çalıştırılmaz,
d. uzun süre sabit hızda gidilmez.

BÖLÜM 11 - SOĞUTMA SİSTEMİ

GÖREVİ: Yanma sonucu açığa çıkan ısının motor parçalarına zarar vermeyecek değere düşürülmesini sağlamaktır

PARÇALARI : Radyatör, Vantilatör,Devir daim (su) pompası,Termostat,Hararet (ısı) gösterici,Hararet (ısı) müşiri, Fan motorudur.

1.Radyatör; Soğutma suyuna depoluk eder.Radyatöre konacak suyun seviyesi peteklerin üzerinde olmalıdır.Radyatöre konacak suyun içilecek temizlikte ve temiz su olması gerekir. Radyatöre su ilavesi araç rölantide çalışırken ılık ve kireçsiz su konularak yapılır.Donmayı önlemek için radyatöre antifriz ilave edilir. Çok sıcak bir motorda radyatör kapağı hava basıncı alındıktan sonra açılır.

2.Vantilatör kayışı: V şeklindedir. Kayış gerginliği 1-1,5 cm civarında olmalıdır. Vantilatör kayışı hareketini krank mili kasnağından alır ve vantilatör kayışı devir daim pompası ve alternatörü (şarj dinamosunu) çalıştırır. Motor ısısının aniden yükselmesinin sebebi kayış kopması olabilir.

3.Devir daim pompası vantilatör kayışından hareket alır. Radyatördeki soğuk suyu su kanallarına yollar. vantilatör kayışı koparsa motor hararet yapar. Hava soğutmalı motoru, su soğutmalı motordan ayıran bir diğer özellik hava soğutmalı motorda radyatör ve su pompasının olmamasıdır.

4.Termostat silindir kapağı su çıkışındadır. Motorun sıcaklığını çalışma sıcaklığında sabit tutar.Termostatı sökülmüş motor, gereğinden soğuk çalışır, aşınmalar artar ve verim düşer. Su olduğu halde motor fazla ısınıyorsa, termostat arızalıdır.

5.Hararet göstergesi aracın çalışma sıcaklığını sürücüye iletir,çalışmıyorsa hararet (ısı) müşiri arızalı olabilir.

Soğutma sisteminde su azalıyorsa silindir kapak contası arızalı veya radyatör delik,radyatör kapağı bozuk, radyatör hortum ve kelepçeleri arızalı veya delik,kalorifer hortumları delik veya termostat arızalı olabilir.
Motorun hararet yapmasının nedenler;

o Vantilatör kayışının gevşek veya kopuk olması,
o Radyatör kapağının bozuk olması,
o Radyatör peteklerinin tıkanması
o Radyatörde suyun azalması,
o Termostatın arızalı olması,zamanında açmaması,
o Motor soğutma suyu kanallarının tıkalı olması,
o Uygun vites ve hızda gidilmemesi,
o Otomatik fanın arızalı olması veya fan müşürünün arızalı olması.
o Silindir kapak contasında kaçak varsa,
o Kalorifer hortumlarında kaçak varsa.
o Motor çok sıcakken radyatöre soğuk su konursa silindir kapağı ve blok çatlayabilir.

BÖLÜM 10 - DİZEL MOTORLARIN YAKIT SİSTEMİ

ÇALIŞMA PRENSİBİ : Sıkıştırılan kızgın hava üzerine enjektörlerden Yakıt püskürtülmesiyle çalışan motorlara Dizel motorlar denir.Yakıtı Motorindir.

PARÇALARI

1. Yakıt Deposu: Yakıta depoluk eder. Deponun, altında su boşaltma musluğu vardır. içerisinde şamandıra sistemi bulunur.

2. Besleme (yakıt) Pompası: Depodan aldığı motorini, filtrelerden geçirerek enjeksiyon pompasına gönderir.

3. Yakıt Filtresi: Enjeksiyon pompasına giden mazotu temizler.

4. Yakıt Enjeksiyon (Mazot) Pompası: Gelen yakıtı yüksek basınçla enjektörlere gönderir.

5. Boru ve rekorlar: Depodan enjeksiyon pompasına ve enjektörlere yakıtı taşıyan borulardır.

6. Enjektörler: Mazot pompasından gelen yüksek basınçlı motorini; sıkıştırma zamanının sonunda, yanma odasındaki sıkıştırılmış ve sıcak havanın üzerine püskürtürler.

7. Hava Filtresi: Dışarıdan motor içerisine giren havayı temizler.

8. Isıtma (kızdırma) Bujileri: Dizel motorlarının soğuk havalarda daha kolay çalışmasını sağlarlar.

9. Yakıt Göstergesi: Mazot deposundaki yakıt miktarını gösterir.

DİZEL MOTORLARDA YAKIT SİSTEMİNİN ÇALIŞMASI

Çalışma prensipleri aynı benzinli motorlardaki gibidir. Emme - sıkıştırma ateşleme (iş) ve egzoz zamanıdır. Ancak dizel motorlarında bujilerin yerine enjektörler vardır. Enjektörler sıkışma zamanının sonunda püskürtme şekilde yanma odalarına motorini püskürtüp ve yanmasını sağlarlar.

BÖLÜM 9 - BENZİNLİ MOTORLARIN YAKIT SİSTEMİ

GÖREVİ: Motor için gerekli benzin hava karışımını silindirlere gönderir.

PARÇALARI: Yakıt deposu,yakıt pompası,yakıt filtresi,karbüratör,emme manifoldu, yakıt göstergesi.

1. Yakıt Deposu: Motor için gereken yakıta depoluk eder. İçerisinde şamandıra sistemi bulunur .Katalitik konvantör bulunan araçlarda kurşunsuz benzin kullanılır.

2. Yakıt Boru ve Hortumları: Yakıtın depodan karbüratöre iletilmesini sağlarlar.

3. Yakıt Pompası (Yakıt Otomatiği): Yakıtı depodan emerek belli bir basınç altında karbüratöre pompalayarak gönderen elemandır. Hareketini kam milinden alır.Yakıt pompası depo ile karbüratör arasındadır.

4. Yakıt Filtresi: Karbüratöre giden yakıtı temizler. Periyodik aralıklarla yenisiyle değiştirilir.

5. Hava Filtresi: Karbüratöre girecek havanın içerisindeki toz ve pislikleri temizler. Tıkandığında basınçlı hava ile temizlenir. Temizlenmezse yakıt sarfiyatı artar.Periyodik aralıklarla yenisiyle değiştirilir.

6. Karbüratör: Yanma için gerekli olan 1/15 oranındaki benzin - hava karışımını hazırlar. Emme manifoldunun üzerinde bulunur. Karbüratörde aşağıdaki devreler bulunur.

a.Rölanti devresi: Ayağın gaz pedalından.çekildiği andaki motorun çalıştığı en düşük devire denir. Rölanti ayarı vardır.Karbüratörden tornavida ile yapılır. Düşükse ayak gaz pedalından çekilince motor stop eder. Rölanti devri yüksek ise motor fazla yakıt sarf eder.

b.Jikle devresi: Soğuk havalarda motorun kolay çalışması için zengin karışımı ayarlayan devredir. Jikle soğuk havalarda ve ilk çalışma esnasında motorun daha kolay çalışması için zengin karışım hazırlayan devredir. Mekanik ve otomatik olmak üzere ikiye ayrılır. Burada dikkat edilecek husus mekanik jiklenin çekili unutulmamasıdır.Jikle çekili unutulursa zengin karışım olur,yakıt sarfiyatı artar,motor boğulur ve egzozdan siyah duman çıkar. Jikle kelebeği karbüratörün hava giriş deliği önünde bulunur.

c.Kapış devresi: Gaz pedalına aniden basıldığında motorun hızlanarak çalıştığı devredir.

7. Emme manifoldu: Karbüratörde hazırlanan hava - yakıt karışımını emme supaplarına iletir.

8. Egzoz Monifoldu: Egzoz supaplarından çıkan yanmış gazları egzoz borusuna iletir.

9. Yakıt Göstergesi: Depodaki yakıt miktarını belirten göstergedir. Yakıt azaldığı zaman kırmızı yanar. En kısa zamanda yakıt ikmali yapmak gerekir. Yakıt ikmali yaparken aracın motoru stop edilir.

SiSTEMİN ÇALIŞMASI

Benzin otomatiği motor çalıştığı sürece, depodan yakıt boruları yardımıyla emdiği yakıtı karbüratöre pompalar. Karbüratör bu yakıtı hava ile birleştirerek oluşturduğu hava yakıt karışımını emme manifoldu yoluyla emme supaplarından silindirler içerisine gönderir. Böylece sistem işlemini yerine getirmiş olur.

Yakıt Sisteminde hava filtresi toz ve pisliklerden tıkanmışsa, karbüratöre yeterli miktarda da hava giremez. Motor fazla yakıt sarf eder. Motor boğulur. Bu nedenle filtre belirli zamanlarda (kilometrelerde) basınçlı hava ile temizlenmeli ve belirli kilometrelerde yenisiyle değiştirilmelidir.

Motor Fazla Yakıt Yakıyor ise;

- Araç 90 km/s den daha fazla hızlı kullanmamalıdır.

- Hava Filtresi kirli veya tıkalı olmamalıdır.

- Jikle çekili olarak unutulmamalıdır.

- Karbüratör ayarları bozuk olmamalıdır.

Fazla Yakıt Yakan aracın (zengin karışımla çalışan) aracın egzozundan siyah duman çıkar.

Yakıt sisteminde Motorun Yaza - Kışa Hazırlanması: Hava filtresi ve otomatik jiklenin, yazın yazlık konuma, kışın kışlık konuma getirilmesi gerekir.

Motor boğulursa gaz pedalına tam basıldıktan sonra marş yapılarak motor çalıştırılmalıdır.

Motor ilk çalıştırılırken bir miktar gaz verildikten sonra debriyaj pedalına basarak marş yapılır.

Ayağınızı gazdan çekince stop ediyorsa karbüratöre bakılır.

BENZİNLİ ARAÇLARDA ENJEKSİYON SİSTEMİNİN AÇIKLANMASI

Bu sistemde karbüratör bulunmaz. Dizel motorlarda olduğu gibi enjeksiyon pompası ve enjektörler bulunur. Enjeksiyon sistemli araçlarda enjeksiyon uyarı lambası söndükten sonra marş yapılmalıdır .Oksijen sondası enjeksiyonlu araçlarda yakıt sisteminin bir parçasıdır.

BÖLÜM 8 - MOTOR

Motor: Yakıttan elde ettiği ısı enerjisini mekanik enerjiye çeviren makinelere motor denir.

Motor Çeşitleri

Zamanlarına Göre;

1. Dört zamanlı motorlar

2. İki zamanlı motorlar

Kullanılan Yakıtlara Göre;

a. Benzinli motorlar

b. Dizel motorlar

c. LPG motorlar

Yakıtın Yanma Yerine Göre;

1. İçten yanmalı motorlar

2. Dıştan yanmalı motorlar

Yapım özelliklerine Göre;

a. Sıra tipi

b. Birbirlerinin karşılarına yatık (Düz, hafif eğik, boksör tipi)

c. Sıra halinde bir açı ile birleştirilmiş (V tipi)

d. Daire şeklinde (Yıldız tipi)

Silindir Sayılarına Göre;

a. Tek silindirli

b. Çok silindirli

Soğutma Sistemlerine Göre:

a. Su soğutmalı

b. Hava soğutmalı

Motorun Parçaları;

1. Silindir bloğu: İçinde silindirlerin bulunduğu ve motor parçalarını üzerinde taşıyan ana parçadır.

2. Silindir kapağı: Silindir bloğu üzerini kapatan ve yanma odalarını meydana getiren kapaktır.

3. Karter: Motor yağına depoluk görevi gören, silindir bloğunun altındaki parçadır.

4. Supap kapağı: Motor üzerindeki supap (külbütör) mekanizmasını dış etkilerden korur.

5. Radyatör: Soğutma suyunun bulunduğu depo.

6. Karbüratör: Benzin-hava karışımını sağlayan parça.

7. Hava Filitresi: Silindirlere giren havayı temizler.

8. Manifoldlar (emme-egzoz): Hava yakıt karışımını silindirlere, yanmış gazları dışarıya taşıyan borulardır.

9. Yağ Filitresi: Motor yağı içindeki yabancı maddeleri temizler.

10. Endüksiyon bobini (Ateşleme): Aküden gelen akımı 15.000-25.000 volta yükselten parçadır.

11. Buji: Benzin-hava karışımını tutuşturan parçadır.

12. Konjektör (regülatör): Şarj dinamosunun ürettiği elektriği doğru akıma çeviren ve 12 volt değerinde düzenleyen parçadır.

13. Enjektör: Dizel motorlarda yakıt püskürten parçadır.

14. Krank mili: Pistonların bağlı olduğu, motorun çalışması sonucu elde edilen hareketin ve gücün motordan alınmasına yarayan mildir.

15. Piston: Silindir içerisinde hareket eden ve hareketi krank miline iletmesine yardımcı olan parçadır.

16. Piston (biyel) kolu: Pistonun doğrusal hareketini krank miline ileten parçadır.

17. Yağ pompası: Karterdeki yağı basınçla hareketli parçalara gönderir.

18. Yakıt pompası (benzin otomatiği): Yakıtı basınçla karbüratöre gönderen parça.

19. Distribütör: Benzinli motorlarda ateşleme sırasına göre bujilere elektrik enerjisi gönderen parçadır.

20. Marş motoru: Motora ilk hareket veren parçadır. Elektrik enerjisini hareket enerjisine çevirir.

21. Alternatör (şarj dinamosu): Araç için gerekli elektrik enerjisini üreten parçadır. Hareket enerjisini elektrik enerjisine çevirir.

22. Su pompası (devirdaim): Suyun silindir içindeki kanallarda dolaşmasını sağlar.

23. Enjektör pompası: Dizel motorlarda yakıtı basınçla enjektörlere gönderen parçadır.

24. Enjektör: Yakıtı toz halinde (pülverize) silindire gönderen parça.

25. Kam (eksantrik) mili: Krank milinden aldığı hareketle bazı motor sistemlerinin çalışmasını sağlayan parçadır.

26. Supaplar: Yakıtın silindirlere alınmasını (emme), egzoz gazlarının silindirden atılmasını sağlayan parçadır (egzoz).

27. Besleme Pompası: Dizel motorlarda mazotu enjektör pompasına ileten parçadır.

Dört Zamanlı Motorların Çalışma Sıralaması;

1.Zaman : Emme

2. Zaman : Sıkıştırma

3. Zaman : Ateşleme (İş)

4. Zaman : Egzoz

Dört Zamanlı Benzinli Motorların Çalışma Prensipleri;

1. Emme: Yakıt-hava karışımının silindire alınması.

2. Sıkıştırma: Silindire alınan havanın sıkıştırılması

3. Ateşleme: Sıkıştırılan yakıt-hava karışımının buji kıvılcımı yardımıyla yakılması.

4. Egzoz: Silindir içinde kalan artık gazların dışarıya atılması.

Motorlar çalışma zamanlarına göre iki ve dört zamanlı olmak üzere ikiye ayrılırlar. Günümüzde motorlu Araçlarda genelde 4 zamanlı motorlar kullanılmaktadır.

Dört Zamanlı Dizel Motorların Çalışma Prensipleri

1. Emme: Silindire temiz havanın alınması,

2. Sıkıştırma: Silindire alınan havanın sıkıştırılması,

3. Ateşleme: Sıkıştırılan havanın üzerine yakıtın enjektörle püskürtülerek yanması,

4. Egzoz: Silindir içinde kalan artık gazların dışarıya atılması.

Dört Zamanlı Dizel Motorların Çalışma Prensipleri

1. Emme: Silindire temiz havanın alınması

2. Sıkıştırma: Silindire alınan havanın sıkıştırılması.

3. Ateşleme: Sıkıştırılan havanın üzerine yakıtın enjektörle püskürtülerek yanması.

4. Egzoz: Silindir içinde kalan artık gazların dışarıya atılması.

İki zamanlı motorlarda emme ve egzoz subapları yoktur. Subapların yerine, silindir duvarında açılmış emme ve egzoz çıkışları vardır.Pistonun Ü.Ö.N. ile A.Ö.N. arasında iki kez hareketi ile Emme - Sıkıştırma- Ateşleme - Egzoz zamanları meydana gelir. Genellikle motosiklet motorları ve küçük su motorları bulunur .Çevrim pistonun iki hareketiyle tamamlanır ve her devirde bir iş elde edilmiş olur.Krank mili bir tur döner.

D- MOTORUN BELLİ BAŞLI PARÇALARI

Motorun parçaları içindeki ve dışındaki parçalar diye iki gurupta incelenebilir.İçindeki parçalar asıl görevi yapan parçalardır. Dışındaki parçalarda motorun parçasıdır fakat yardımcı parçalar olarak görev yaparlar.Tercih etmek gerektiğinde içindeki parçalar tercih edilir.

A- Motorun İçindeki parçalar :

Silindir (motor) Bloğu: Motorun ana gövdesini oluşturur. Pistonlara ve krank miline yataklık yapar. İçerisinde silindirler, krank, mili, kam (eksantrik) mili, yağ pompası, dışarısında yakıt pompası, distribütör, yağ filtresi, şarj dinamosu, marş motoru gibi elemanlar bulunur. Motor kulakları vasıtasıyla şasiye bağlanır.Sıcak motora soğuk su,soğuk motora sıcak su konulduğunda silindir bloğu ve silindir kapağı çatlar.

Silindir Kapağı: Silindir bloğunun üzerini kapatır, yanma odalarını oluşturur. Üzerinde bujileri, emme ve egzoz subaplarını, enjektörleri taşır. yanma dolarının çevresinde su ve yağ kanalları vardır.

Karter: Silindir bloğunun al tarafını kapatır. Motor yağına depoluk eder. Altında yağ boşaltma tapası vardır.

Subap (Külbütör) Kapağı: Subap mekanizmasını ve motoru toz, su ve pisliklerden korur . Motor yağı, üzerindeki yağ kapağından konulur.

Krank Mili: Pistonlardan gelen doğrusal hareketi dairesel harekete dönüştürür. Krank milinin en ucunda bir dişli ve kasnak bulunur. Dişli kam (eksantrik) miline hareket verir. Kasnak ise su pompası ile alternatöre hareket verir. 4 zaman krank milinin 2 devrinde , iki zaman ise krank milinin 1 devrinde gerçekleşir.

Piston: Silindir içerisindeki hareketlerinden dolayı zamanların meydana gelmesini sağlar.

(Emme-sıkıştırma-ateşleme- egzoz)

Piston Kolu: Pistondan aldığı doğrusal hareketi krank miline iletir.

Segmanlar: Pistonlar üzerinde bulunur hareketli parçalar arasında sızdırmazlığı sağlar. Segmanlar veya silindir odası aşındığında motor yağ yakar ve egsozdan mavi duman çıkar.

Kam(Eksantrik) Mili Hareketini krank milinden alır. 4 elemana hareket verir; Subaplara, distribütöre ,yağ pompasına, yakıt pompasına hareket verir.

Subaplar : Emme ve eksoz subapları olmak üzere iki çeşittir. Emme subapları dizel motorlarda sadece havanın, benzinli motorlarda ise benzin hava karışımının silindire girmesini sağlar. Egzoz subapları ise; yanmış gazların silindir dışına çıkmasını sağlar.Subap ayarı motorda yapılan tek ayardır.

Yağ Pompası: Karterdeki yağı alarak yağlanacak motor parçalarına pompalayan elemandır.

Contalar : Sabit parçalar arasında sızdırmazlığı sağlarlar.

B- Motorun Dışındaki parçalar :

Motorun dışıdaki parçalar yardım eden sistemlerdir ve yardımına göre isim alır. Ateşleme ,Yakıt,

Soğutma, yağlama , Şarj ve marş gibi yardımları yaparlar.

Radyatör: Su soğutma motorlarda soğutma suyuna depoluk eder, sistemde ısınan suyun soğumasına yardımcı olur.

Karbüratör: Motora gerekli olan benzin, hava karışımını şartlara-göre 1/15 (benzin - hava) oranında karıştıran elemandır. Emme manifoldunun üzerinde bulunur.

Hava Filtresi: Dışardan motor içerisine alınacak olan havayı temizleyip karbüratöre veya emme manifolduna gönderen parçadır.

Yağ Filtresi: Motor içerisinde dolaşarak kirlenen yağı temizleyen elemandır.

Manifoltlar (Emme Egzoz ) emme manifoldu, karbüratöre belli oranda karışmış olan benzin-hava karışımını veya havayı silindirlere dağıtır. Egzoz manifoldu, yanmış sonunda meydana gelen egzoz gazlarını toplayarak egzoz borusuna buradan da yanmış gazların dışarıya atılmasını sağlar

Endüksiyon Bobini: Akümülatörden aldığı 12 voltluk doğru-akımı 15 - 25 bin volta yükselten elemandır.

Buji:Yanma odasına sıkıştırılmış bulunan yakıt - hava karışımını kıvılcımla ateşleyen elemanıdır.

Regülatör (Konjektör): Şarj dinamosunun veya alternatörün Ürettiği akımı ayarlayan elamandır.

Yakıt Pompası (Yakıt Otomatiği): Depodan aldığı yakıtı karbüratöre pompalayan elemandır.

Distribütör: Endüksiyon bobininden aldığı yüksek voltajı ateşlenme sırasına göre bujilere dağıtan elemandır.

Marş Motoru: Motora ilk hareketi veren elektrik motorudur.

Alternatör (Şarj Dinamosu): Araç motoru çalıştığı sürece mekanik enerjiyi elektrik enerjisine dönüştürür. Aracın elektrik ihtiyacını karşılar. Akümülatörü dolduran (şarj) eden elemandır.

Su Pompası (Devirdaim): Radyatördeki soğutma suyunu motordaki su kanallarına pompalayan elemandır.

Enjeksiyon (Mazot) Pompası: Püskürtme sırasına göre enjektörlere mazot pompalayan elemandır.

Enjektör: Mazot pompasından gelen mazotu ısınmış havanın üzerine.püskürten elemandır.

BENZİNLİ VE DİZEL MOTORLARIN ZAMANLARINA GÖRE KARŞILAŞTIRMASI

ZAMAN BENZİNLİ DİZEL

Emme Benzin - Hava karışımı silindire emilir Sadece hava silindir içine emilir

Sıkıştırma Alınan karışım sıkıştırılır Sadece hava sıkıştırılır ve sıkışan hava ısınır.

Ateşleme Buji vasıtasıyla yanma olur Enjektörün motorin püskürtmesiyle yanma olur.

Egzoz Egzoz subabı yanmış gazları tahliye eder Egzoz subabı yanmış gazları tahliye eder.

MOTORLARIN DIŞINDAKİ ÇALIŞMA SİSTEMLERİ

A- ATEŞLEME SİSTEMİ: Bir motordan beklediğimiz verimi alabilmek için, yakıtın düzgün bir şekilde ateşlenmesi gerekmektedir.Nitekim motordaki verimi tam olarak olabilmek için bu sistemin tam olarak çalışması gerekir.

B- YAKIT SİSTEMİ :Yakıt sisteminin olması gerektiği gibi çalışması motorun yakıt sarfiyatına sebep olmayacağı gibi birde motorda beklenen performansı almamızı sağlayacaktır.

C- YAĞLAMA SİSTEMİ: Birbiri üzerinde çalışan elemanların aşınmasını aşırı ısınmasını önlemek,çalışan elemanların üzerinden kopan parçacıkları taşıyarak optimum çalışma ortamı sağlayan sisteme denir.

D- SOĞUTMA SİSTEMİ: Motorda silindir içinde oluşan ateşleme ve yanma sonucu sıcaklık 1800-2500 C kadar yükselir. Sonuç olarak , bu sıcaklıkta elemanların uzun süreli çalışamayacağını düşünürsek motor içindeki sıcaklığın düşürülmesi gerektiği ortaya çıkacaktır.

Soğutma sistemlerinin iki çeşidi vardır;

- Su Soğutmalı

- Hava Soğutmalı

E- MARJ SİSTEMİ: Dizel ve benzinli motorlarda,motorun çalışması için ilk hareketi sağlayan sistemdir.

F- ŞARJ SİSTEMİ: Motor çalıştığı zaman mekanik enerjiyi elektrik enerjisine dönüştüren sisteme Şarj Sistemi denir.Motorlu araçlarda elektrik ihtiyacını karşılar ve aküyü şarj eder.

A- ATEŞLEME SİSTEMİNİN

GÖREVİ: Benzinli motorlarda,yanma odasına sıkıştırılmış olan yakıt hava karışımının buji ile ateşlenmesini sağlar.

PARÇALARI: Akümülatör, kontak anahtarı, endüksiyon bobini, distribütör, platin, kondansatör, tevzi makarası ile buji ve buji kablolarından oluşur.

1. Akümülatör (Batarya): Elektrik enerjisini bünyesinde depo eden ve gerektiğinde bu elektrik enerjisini araçtaki elektrikli alıcılara gönderir.

Görevleri;

a. Marş motorunun çalışması için gereken elektriği vermek,

b. Işık ve özel alıcıları çalıştırmak.

Araçlarda, marş motoru, ateşleme sistemi, aydınlatma sistemi, şarj sistemlerinin elektrik ihtiyacını karşıladığı gibi, korna , klima, silecekler, radyo vb. gibi çeşitli alıcılarında elektrik ihtiyacını karşılar.

• Akü kutup başları: Akünün üzerinde kurşundan yapılmış pozitif (+) ve negatif (-) kutup başları vardır. Pozitif (+) kutup başı daha kalın ve hafif kahverengi renktedir.

AKÜMÜLATÖRÜN BAKIM VE BASİT ARIZALARI

• Elektrolit seviyesi plakaların 1 cm üzerinde olacak şekilde saf su ile tamamlanır.

• Kutup başları oksitlenmiş ise, sıcak su dökülerek ve zımpara yapılarak temizlenmelidir. Sonra kablolar akünün kutup başlarına sıkıca takılmalıdır.

• Akümülatörün üzerinde toz ve pisliklerin birikmesine izin verilmeden sık sık temizlenmelidir. Bu pislikler akünün deşarj (boşalması) olmasına neden olacaktır. Bu temizlik ılık su ve temiz bir bezle yapılmalıdır.

• Araç üzerinde Elektrik kaynağı yapılacaksa akü kutup başları sökülmelidir. Aksi takdirde şarj dinamosu (alternatör) arızalanır.

• Akünün kutup başları ters bağlanmaması gerekir. Aksi halde Konjektör (regülatör).arızalanır.

• Kışın akümülatörün donmaması için akü tam şarj edilmelidir.

• Akünün iki kutup başı herhangi bir metalle birbirine değdirildiğinde kısa devre yaparak patlar.

• Akü bakımında akü eleman kapaklarının kapalı, üzerindeki hava alma deliklerinin açık olduğuna dikkat edilmelidir. Her hangi bir yangın veya kısa devre durumunda akü kutup başlarını sökmek gerekir. Sökerken önce (-) sökülür.

• Motor çalışırken ayağımızı gaz pedalından çekince far ışıkları zayıflıyorsa akü zayıflamış olabilir.

• Akümülatörde takviye işlemi ; Aküsü deşarj olmuş bir araçta, başka bir aracın aküsünden yararlanılarak marş yapılmasına takviye işlemi denir. Bunun için iki akü bir birine takviye kablolar ile bağlanmalıdır. Bu işlem (+) kutup (+) ya (-) kutup (-) ye gelecek şekilde paralel bağlantılı olmalıdır. Aracın 12 voltluk aküsüne; 12 voltluk takviye akü paralel bağlanarak takviye işlemi yapılmalıdır.

2. Kontak Anahtarı : Döndürme hareketi ile devreyi açma- kapama (kesme )özelliği olan elektrikli anahtardır.

• Kontak anahtarı,ateşleme konumunda açık bırakılırsa endüksiyon bobini veya platin yanar.

3. Endüksiyon Bobini: Akünün l2 voltluk akımın, 15-25 bin volta yükselten devre elemanıdır.

4. Distribütör: Endiksiyon bobininde oluşan yüksek gerilimi ateşleme sırasına göre (1-3-4-2) bujilere dağıtır. Üç elemanı vardır.

5. Platin:  Açılıp kapanmak suretiyle bobinde yüksek gerilimin oluşmasına yardımcı olur.Platin meme yapmışsa zımpara kağıdı ile temizlenmeli

6. Kondansatör (meksefe): Platinler açılıp kapandığında geçici olarak elektrik akımını depo ederek platini korur. Platinlerin meme yapmasını önler.

7. Tevzi makarası:Yüksek voltajın ateşleme sırasına göre bujilere dağıtılmasını sağlar.

8. Bujiler: Distribütörden gelen yüksek voltaj ile daha önce sıkıştırılmış bulunan benzin - hava karışımını ateşler. Buji kurum yaparsa ince zımpara ile temizlenir.

Ateşleme sisteminde üç ayar yapılır; platin ayarı, avans ayarı ve buji ayarları.

Yukarıda belirtilen ayarlar yanlış ise motor tekler, yakıt sarfiyatı artar ve egzozdan siyah renkte duman çıkar, motor çekişten düşer. Buji ve platin belirli km sonunda yenisiyle değiştirilir.

ATEŞLEME SİSTEMİNİN ÇALIŞMASI

Kontak açılıp marşa basıldığın da aküden gelen 12 voltluk akımı platinlerde devresini tamamlar. Platinlerin açılmasıyla endüksiyon bobininde yüksek gerilim 15-25 bin volt oluşur. oluşan yüksek gerilim kablodan distribütöre gelir. Buradan tevzi makarasının yardımıyla ateşleme sırasına göre bujilere gönderilir ve benzin hava karışımı ateşlenmiş olur.Egsozdan siyah duman çıkıyor ise ateşleme sistemi veya yakıt sistemi arızalıdır.

ELEKTRONİK ATEŞLEME SİSTEMİNİN TANITIMI

Elektronik ateşleme sisteminde distribütör ve endüksiyon bobininde bazı yapısal değişikler vardır bu sistem de platin kullanılmamaktadır.

                   

Faydaları;

• Yanma daha iyi olduğundan, hava kirlenmesi de az olur.

• Motor daha randımanlı çalışır.

• Düzenli ateşlemeden dolayı tekleme çok aza iner.

Arıza ve Bakım;

• Kontak anahtarı ateşleme durumunda açık unutulursa ; Endüksiyon bobini ve platin yanar,

• Motor sarsıntılı çalışıyorsa buji kablolarından biri çıkmış olabilir,Yakıtta pislik olabilir,

• Motor çekişten düşüyorsa Bujiler ayarsız veya aşınmış veya platin ayarsız olabilir,

• Platin meme yapmışsa, Kondansatör(Meksefe)arızaldır. İnce zımpara ile temizleriz.

BÖLÜM 7 - ÇEVRE BİLGİSİ

Çevre: İnsanı etkileyen ve insanlardan etkilenen dış ortama denir.

Çevre koruma: Çevre kirliliğini önlemek amacıyla yapılan çalışmalara denir.

Atık: Çevrede bozulma meydana getirecek miktarda çevreye boşaltılan maddelere denir. Atıklar çirkin görünüm arzetmesinin yanısıra pis koku yayar ve hastalık bulaştıran zararlıların üremesine sebep olur.

Çevre kirliliği: İnsanların faaliyetleri sonucu havada, suda, toprakta meydana gelen olumsuz gelişmeler, ekolojik dengenin bozulması, gürültü, koku ve atıkların meydana getirdiği zararlı sonuçlardır.

Çevre hakkı: Herkesin sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkını ihlal edenlere karşı yargı mercileri önünde savunma hakkıdır.

DBA: Ses değerlendirme birimi.

Gürültü: Kişilerin huzurunu, ruh ve beden sağlığını bozacak seviyede çıkartılan, istenmeyen seslerdir.

Çevre Kirlilikleri:

1- Hava kalitesini bozan kirlilik sebepleri:

a) Bakımı yapılmamış araçların fazla yakıt yakması,
b) Temiz olmayan yakıt kullanılması,
c) Trafik yoğunluğu,
d) Zorunlu haller dışında araç kullanma,
e) Trafik yoğunluğu nedeniyle aracın.uzun süre trafikte seyretmesi,
f) Duraklama ve park etme sırasında motorun gereksiz yere çalıştırılması,
g) Araç motoru rölantide çalışırken egzozdan çıkan karbonmonoksit gazı % 3.5'den, araç hareket halindeyken % 4.5'den fazla olmamalıdır.
h) Araçların egzoz gazları, yağ ve yakıt sazın-tıları, akıntıları ve buharları, lastik tozları ve parçaları, araçların taşıdıkları yüklerin toza-ması, buharlaşması vb.
ı) Taşıtlara taşıma sınırı üzerinde yük yüklemek, aşırı hızlı gitmek, araç dışına gereksiz aksesuarlar takmak, seyir halinde camları açmak, lastik havalarının uygun seviyede olmaması, gereksiz yere taşıt kullanmak havayı kirletir. Küçük silindir hacimli araçların kullanılması, aynı güçte olan taşıtlardan hafif olanının tercih edilmesi, yürüyerek gidilebilecek yere her hangi bir araçla gidilmemesi çevrenin korunması için alınacak tedbirlerdendir. Kurşunsuz yakıt kullanılmalı, çünkü havadaki kurşun kirliliğinin en önemli kaynağı taşıtlardır. Üstelik kurşunsuz yakıt kullanan araçların egzoz sistemlerindeki katalitik konvertör, egzozdan çıkan zehirli gazların zehirleyici etkilerini azaltmaktadır. Mümkün olduğunca toplu taşıma araçlarından yararlanılmalıdır. Araç kullanırken trafiğin yoğun olmadığı saatleri, trafiğin yoğun olmadığı yolları tercih etmek gerekir. Gidilecek yere en kısa mesafeden gidilmelidir. Kısa mesafenin seçilmesi, enerji ve yakıt tasarrufu sağlamanın yanı sıra çevrenin kirle-tilmemesi bakımından da yarar sağlar. Üstelik turistler de temiz bir ülkeyi tercih ederler. Hava kirliliği, insanlarda nefes darlığı, kanser ve toplu ölümler gibi zararlara yol açmaktadır.

2- Toprak Kirliliği

a) Araç bakımlarının uygun ortamlarda yapılması, motor yağı, yakıt, asit vs. artıkların toprağa dökülmesi,
b) Araçlarda kullanılan, yenilen ve içilen maddelerin artıklarının çevreye atılması,
c) Kimyasal ve radyoaktif maddelerin emniyet tedbirleri alınmadan taşınması, (Radyoaktif maddelerin yüklenmesi, taşınması ve boşaltılması için Türkiye Atom Enerjisi Kuru-mu'ndan izin alınması zorunludur.)
d) Sürücülerin orman ve tarım arazisi yangınlarına sebep olmaları,
e) Dökülecek, taşacak, tozacak vb. şekillerde yük taşımak.
Bunlar toprak kirliliğine neden olur.

3- Su Kirliliği

a) Deniz kıyılarından veya dere yataklarından kum, çakıl alınması,
b) Atıkların sulara dökülmesi,
Bunlar da su kirliliğine neden olmaktadır.

4- Gürültü

a) Taşıtların neden olduğu gürültüler. (Egzoz, tekerlekler, motor, aracın hareketli ve sabit parçaları, korna, hoparlör, müzik cihazları, aerodinamik yapı, vs.)
b) Trafik akışının neden olduğu gürültüler. (Aşırı hız, ani fren, vs.) Taşıtlar tarafından çıkarılan gürültü; insanların ruh ve beden sağlıklarının bozulması, iş veriminin düşmesi ve dikkatin dağılması gibi işitsel, fizyolojik, psikolojik ve performans etkiler yapmaktadır. Çevredekileri rahatsız edecek şekilde duman veya gürültü çıkaran araçların sürücülerine şehir merkezlerine girmeme, trafikten men ve para cezaları verilir. Susturucu ve ses giderici parçalar araçlardan kesinlikle çıkartılamaz.

Şehir Bilgisi ve Sürücü Davranışları

1- Harita ve şehir planından faydalanılması,
2- Trafiği yoğun olmayan yolların seçilmesi,
3- Şehrin önemli kavşak, yol, hastane, terminal, spor alanlarının ve benzeri merkezlerinin bilinmesi,
4- Tarihi ve turistik yörelerin bilinmesi,
5- Sürücülerin araçlarını temiz tutmaları,
6- Sürücülerin kılık-kıyafetlerinin temiz ve tertipli olması,
7- Özel otomobillerin gerektiğinde kullanılması,
Bütün bu hususlar zaman, emek ve yakıt tasarrufu sağlar; çevrenin daha az kirletilmesine yol açar.

BÖLÜM 6 - MUAYENELER / KAZALAR / CEZALAR

Araçların Muayeneleri

Araçların teknik şartlara uyup uymadığı ekonomik yapıları da dikkate alınmak suretiyle belirli zamanlarda muayene edilerek tespit edilir. Muayene süresi geçirilen araçların sürücüleri para ve puan cezası ile cezalandırılır. Bu araçlar trafikten men edilir ve en yakın muayene istasyonuna gönderilirler.

1- Hususi otomobil ve römorkları, ilk 3 yaş sonunda iki yılda bir,
2- Resmi ve ticari plakalı otomobil ve römorkları ilk 2 yaş sonunda yılda bir,
3- Lastik tekerlekli traktör ve römorkları 3 yılda bir,
4- Diğer motorlu araçlar ve römorkları her yıl, periyodik muayeneye tabii tutulur. Muayene süresi dolmasa bile kazaya karışması sonucu yetkili zabıtaca muayenesi gerekli görülenler ile, üzerinde esaslı değişiklik yapılması durumunda araçların ayrıca özel muayenesi zorunludur.

Araçların muayeneleri Ulaştırma Bakanlığı'nca yapılır veya yaptırılır. Mali sorumluluk sigortası yaptırılmamış araçlar, muayeneye alınmazlar. Hurdaya çıkarılan araçlar 1 ay içinde ilgili tescil kuruluşlarına bildirilir.

Hukuki Sorumluluk ve Sigorta

Bir motorlu aracın işletilmesinin bir kimsenin ölümü veya yaralanmasına veya bir şeyin zarara uğramasına neden olması halinde motorlu aracı işletenin sorumluluğunu karşılamak üzere yapılması zorunlu sigortaya; mali sorumluluk sigortası denir. Zorunlu mali sorumluluk sigortası bulunmayan araçlar, trafikten men edilir. Kazayı yapan aracın tespit edilmesi durumunda; mali sorumluluk sigortasını yaptırmamış olan araçların kazalarında; sigortacının iflası durumlarında ve çalınmış ve gaspedilmiş araçların meydana getirdikleri kazalardaki bedensel zararları karşılamak amacıyla Garanti Fonu oluşturulmuştur. Uluslararası veya şehirlerarası yolcu taşıyan otobüslerde yolcuları, sürücüleri ve yardımcılarını seyahat süresi içinde maruz kalacakları her türlü kazalara karşı korumak amacıyla otobüs zorunlu koltuk sigortası bulunmaktadır.

Sürücü Belgeleri

Motorlu araçların sürücü belgesi sahibi olmayan kişiler tarafından karayollarında sürülmesi ve sürülmesine izin verilmesi yasaktır. Sürücü belgeleri Trafik Tescil kuruluşlarınca verilmektedir. Bisiklet kullananların 11, motorsuz taşıt kullananların ve hayvan sürücülerinin 13 yaşını bitirmiş olmaları zorunludur.

Ülkemizde Uluslararası sürücü belgesi, "Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu" tarafından verilmektedir. Sürücüler, ikamet adresi değişikliklerini, 30 gün içinde kayıtlı oldukları tescil kuruluşuna bildirmek zorundadır.

Sürücü belgeleri, aşağıdaki hal ve şartlarda trafik zabıtasınca geri alınır:
1- Sağlık raporu ile sürücülük yapmasında sakınca görülenlerin,
2- Sürücü belgesinin sahte olduğu, hile ile alındığı, şartlarına uygun olmadan verildiği tespit edilenlerin.

B, C ve E sınıfı sürücü belgesi sahipleri, araçlarına en çok yüklü ağırlığı 750 kg'a kadar olan hafif römork takarak kullanabilirler. Yüklü ağırlığı 750 kg'ı geçen, römorkları taşıtlarına takarak kullanmak isterlerse, ayrı bir sınavdan geçirilirler ve römorklu taşıt kullanabilecekleri belgelerine işlenir.

Sınıfı	Araçları	Yetkisi	Yaş
A1	Motorlu bisiklet	-	17
A2	Motosiklet	A1	17
B	Otomobil Minibüs Kamyonet	F	18
C	Kamyon	B-F	22
D	Çekici	C-B-F	22
E	Otobüs	C-B-F	22
F	Lastik tekerlekli traktör	-	17
G	İş makineleri	-	18
H	Özel Tertibatlı Araçlar	-	17

Araçlarda Bulundurulması Zorunlu Araç ve Gereçler

1-Takograf: Otobüs, kamyon ve çekicilerde.

2-Taksimetre: Taksi otomobillerinde

3-Yangın söndürme cihazı: Cihaz sürücünün hemen yanında bulunmalıdır.
a) Otomobil, minibüs ve kamyonetlerde 1 kg. kapasiteli bir adet,
b) Otobüs, kamyon ve çekicilerde 6 kg. kapasiteli bir adet,
c) Tehlikeli madde taşıyan araçlarda 6 kg. kapasiteli iki adet,

4- Reflektör: Motosiklet ve motorlubisiklet hariç, bütün motorlu taşıtlarda 2 adet,

5- Stepne: Şehirlerarası yolcu taşıyan bütün araçlarda,

6- Tekerlek takozu: Otobüs, azami ağırlığı 3,5 tondan fazla olan araçlar ve iki dingilli römorklarda bir adet. Üç veya daha çok dingilli taşıtlarda ve tek dingilli römorklarda iki adet.

7- Yedek malzeme ve takımlar: Otomobil, minibüs, otobüs, kamyonet, kamyon, çekici ve lastik tekerlekli traktörlerde.

8- İlk Yardım Çantası: Otomobil, minibüs, kamyonet, otobüs, kamyon, çekici ve lastik tekerlekli traktörlerde.

9- Engel İşareti: Otobüs, kamyon ve çekicilerde 150x25 cm. ebadında bir adet.

Trafik Kazaları

Trafik Kazalarına El Konulması:

Kaza nedenlerini, iz ve delillerini belirleyecek "Kaza Tespit Tutanağı" düzenlemek üzere trafik zabıtasınca (polis veya jandarma) el konulur:
1- Trafik kazalarında yolun trafiğe kapandığı hallerde, yolu trafiğe açmak,
2- Karayolunu kullananlar için ek bir tehlikenin oluşmasını önlemek için gerekli tedbirleri almak,
3- Yaralılara ilk yardım yapılmasını veya en yakın sağlık kuruluşuna gönderilmesini sağlamak,
4- Kaza yerindeki mal güvenliğini sağlamak,
5- Trafik Kazası Tespit Tutanağı düzenlemek,

Kazaya Karışanların Sorumlulukları:

1- Durmak ve trafik güvenliği için gerekli önlemleri almak,
2- Kaza yerindeki durumu değiştirmemek,
3- Olayı görevlilere bildirmek, kaza yerinden ayrılmamak,
4- Olayda taraf olanlar, istendiğinde diğer tarafa kimlik ve adreslerini bildirmek, sürücü ve trafik belgeleri ile sigorta poliçelerini göstermek, bunlara ait gerekli bilgileri vermek,
5- Başında sahibi ve sorumlusu bulunmayan araç veya mala zarar verilmesi halinde; aracın, malın ilgilisini bulmak. Bulunmadığı takdirde zarar verilen aracın veya malın görülebilen yerlerine not bırakmak.

Kaza sadece maddi hasarla sonuçlanmış ise, kazaya karışan bütün tarafların, aralarında yazılı olarak anlaşmaları halinde olay yerinden ayrılabilirler. Olay yerinden ayrıldıktan sonra, kaza tespit tutanağı düzenlenmesini isteyemezler.

Kaza Yerinden Geçenlerin Sorumlulukları:

1- Kaza yerinde usulüne uygun ilk yardım tedbirlerini almak,
2- Olayı en yakın zabıtaya veya sağlık kuruluşuna bildirmek,
3- Yetkililerin isteği halinde yaralıları sağlık kuruluşuna götürmek.

Sürücülerin Asli Kusur Halleri:

1- Kırmızı ışıkta veya görevlinin dur işaretinde geçmek,
2- "Taşıt giremez" levhasının bulunduğu karayoluna veya bölünmüş karayolunda karşı yönden gelen trafiğin kullandığı şerit veya bağlantı yoluna girmek,
3- İkiden fazla şeritli taşıtyollarında, karşı yönden gelen trafiğin kullandığı şerit veya yol bölümüne girmek,
4- Arkadan çarpma,
5- Geçme yasağı olan yerlerde öndeki aracı geçmek,
6- Dönüş manevralarını yanlış yapmak,
7- Şeride tecavüz etmek,
8- Kavşaklarda ilk geçiş hakkına uymamak,
9- Daralan kaplamalarda geçiş kolaylığı sağlamamak,
10- Manevraları düzenleyen kurallara uymamak,
11- Yerleşim yerleri dışındaki karayolunda zorunlu haller dışında duraklamak veya parketmek,
12- Kurallara uygun olarak park etmiş araca çarpmak.

Trafik Suçları ve Karşılığı Cezalar

Trafik suçlarına ilişkin davalara trafik mahkemeleri, bunların bulunmadığı yerlerde sulh ceza mahkemelerinde bakılır.

Adli Cezalar:

1- Hafif para cezası
2- Hafif hapis (Hafif para cezası ile birlikte)
3- Belgelerin geri alınması (Hafif para cezası ile birlikte)
4- İşyeri kapatma (Hafif para cezası ile birlikte)

İdari Cezalar:

1- Para cezası
2- Belgelerin geri alınması
3- Puan cezası (Suçun işlendiği tarihten geriye doğru bir yıl içinde toplam 100 ceza puanını dolduran sürücülerin sürücü belgeleri 2 ay süre ile geri alınır ve eğitime tabi tutulur. Aynı yıl içinde ikinci defa 100 ceza puanını dolduran sürücülerin sürücü belgeleri 4 ay süre ile geri alınarak psiko-teknik değerlendirmeye ve psikiyatri uzmanının muayenesine tabi tutulurlar. Muayene sonucunda sürücülük yapmasına engel hali bulunmayanların belgeleri, süresi sonunda iade edilir. Bir yıl içinde üç defa ceza puanını dolduran sürücülerin sürücü belgeleri süresiz olarak iptal edilir.) Ölümle sonuçlanan trafik kazalarına asli kusurlu olarak sebebiyet veren sürücülerin sürücü belgeleri ise 1 yıl süre ile geri alınır. İdari bir trafik suçu işleyenler hakkında Ceza Tutanağı düzenlenir. Ödeme peşin veya tutanağın tebliğ tarihinden 15 güne kadar yapılırsa, cezada 1/4 peşin ödeme indirimi yapılır. Para cezalarının, tutanağın tebliğ tarihinden itibaren 1 ay içinde ödenmesi gerekir. 1 ay içinde ödenmeyen cezalar için her ay % 5 faiz uygulanır. Ancak toplam tutar cezanın 2 katını geçemez.

Trafik para cezası tutanakları, takip ve tahsil için bu tutanakları düzenleyenler tarafından 7 iş günü içinde ilgili mal sandığına gönderilir.

Otoyol Kuralları

1- Otoyola girerken "Hızlanma Şeridi" nden yararlanılarak, yoldaki trafiğin akış hızına uyum sağlandıktan sonra hızlanma şeridinin sonundan otoyol bandına girmek zorunludur.
2- Otoyolda duraklamak, parketmek, geri gitmek ve geriye dönmek yasaktır.
3- Kaza ve arıza gibi zorunlu hallerde taşıtın emniyet şeridine alınarak işaretlenmesi gerekir. Emniyet şeridinde seyretmek yasaktır.
4- Otoyoldan çıkarken de, "Yavaşlama Şeridi" ne şeridin başından girmek bu şerit boyunca hız azaltmak zorunludur.